توتن قايقي است ساخته دست صيادان ودامداران كه جهت امورات صيد وصيادي ودامداري ، حمل بار و... در گذشته هامون مورد استنفاده قرار مي گرفت .
توتن از گياه توت كه در درياچه هامون به وفور يافت مي شد ساخته ميشد به طريقي كه ابتدا توت ها را بريده ، خشك ميكردند وسپس توتن از آن مي ساختند . توتها به جهت عدم نفوذ ناپذيري آب وسبكي موادي لازم در ساخت توتن بشمار مي رفت .
توتنها در دونوع 3 بليمه و5 بليمه ساخته مي شد كه هريك كاربردي مجزا داشت توتنهاي سه بليمه اي براي اموراتي جهت تردد در درياچه ، شكار وتوننهاي 5 بليمه اي جهت حمل ني ، احشام وغيره مورد استفاده قرار مي گرفت . توتنها از قسمتهاي متفاوتي شكل مي گرفت كه ذيلا" به تشريح ونحوه ساخت آن اشاره خواهم كرد . ودر عكس نيز شماره گذاري گرديده است .

1- بَليمَه
2- چِيلَك
3- چَنگَك
4- ناوَكَ
بليمه : يكي از قسمتهاي اصلي ساخت توتن است كه به طول 3 الي 5 متر تهيه مي شود . به طوري كه از ابتدا مقداري توت را قرار داده وسپس به مراتب در فاصله 20 تا 30 سانتي متر تعدادي ديگر اضافه مي شود ودر وسط به تعادل رسيده ودر ادامه از انتها نيز به همان ميزان كم مي شود . دليل اين كار هم آن است كه از قسمت جلو وعقب بليمه ها باريك شود ودر هنگام به هم متصل كردن بليمه ها توتن به منظور نفوذ بهتر در نيزارها باريك وقابل نفوذ باشد . سپس بانخهاي كه چيلك نام دارد واز بهم تابيدن همين توتها تهيه مي شود در فاصله هاي نيم متر محكم بسته مي شود .
روش بستن نيز بدان گونه بود كه دو نفر در روبروي هم قرار مي گرفتند وضمن اينكه چيلكها را محكم مي كشيدن يك پاه را به بليمه چسبانده و با قسمت بيروني كف پا در محل قرار گرفتن چيلك ضربه مي زدند تا توتها خرد وطناب محكم تر بسته شود . به همين طريق اينكار از ابتدا تا انتها ادامه مي يافت .
لازم به ذكر است هرچه قدر كه اين چيلكها محكم تر بسته شود باعث دوام بيشتر توتن شده واز هم پاشيدگي آن بر اثر برخورد با آب جلوگيري مي كند .

چيلك : تعدادي از توتها كه جوان تر هستند وباريك مدتي در آب خيس شده تا حالت انعطاف پذيري بخود بگيرد وسپس به هم تابيده مي شود وجهت دراز تر شدن چيلك در فاصله هاي منظم تعدادي توت در لابه لاي چيلك قرار مي گرفت به طوري كه طول يه چيلك به 50 متر هم مي رسيد . چيلكها اگر خوب به هم تابيده شوند بسيار محكم هستند . وجهت كشيدن بارهاي سنگين نيز از آن استفاده مي شده است .
چيلكها در اندازه هاي متفاوت جهت ساخت بليمه وهمچنين ساخت توتن كه بليمه ها به هم وصل مي گرديدند تهيه مي شد .

چنگك :

چنگكها به همان شكل وشمايل بليمه هاست اما از نوع كوچك وباريك آن كه پس از تهيه بصورت مجزا در دوطرف توتن از قسمت بالا متصل ميگردد . كاربرد اصلي چنگكها همانگونه كه از اسم آن پيداست در نگهداري وحفظ تعادل براي سرنشينان استفاده ميشود .

وجود چنگكها باعث ميشود تا سرنشينان توتنها كه شبها را در درياچه سپري ميكردند راحتتر بوده واز غلطيدن وافتادن در آب جلوگيري ميكرد . همچنين قرار گرفتن اسباب واثاثيه نيز دليل ديگري بر ضرورت وجود آنها ميباشد .
لازم به ذكر است در توتنهاي كه جهت حمل ني وساير موارد استفاده مي شد وجود چنگكها ضرورت چنداني نداشته واز طرفي از وزن توتن هم كاسته مي شد

در گذشته اکثر صیادان وقتی که برای صید به نقاط دور دریاچه می رفتند هنگامی که قصد روشن کردن آتش را داشتند مقداری از گِل کف دریاچه به وسیله پچو برمی داشتند وقسمت عقب توتن می مالیدند وروی آن آتش روشن می کردند
عمر مفید یک توتن یک سال می باشد باتوجه به اینکه مواد تشکیل دهنده توتن که به زبان محلی (توت) تلفظ می شود قابل تجزیه می باشدوبه مرور زمان خیس می کشد واز هم می پاشد

انواع توتن

توتن شکاری :این نوع توتن فقط جهت شکار بسته می شود واز دوبلیمه تشکیل می شد وقسمت جلوی آن مقداری بالاتر از نوع معمولی آن که در تصویر بالا می بینید بسته می شود
توتن معمولی :این نوع توتن جهت حمل چند نفر بسته می شود واز سه بلیمه تشکیل می شد ومعمولا برای حمل خانواده در مواقعی که برای پوست کندن خولک به کشور افغانستان می رفتند کاربرد داشت وبیشترین نوع توتن های ساخته شده از همین نوع می باشد
توتن باری : این نوع توتن جهت بارکشی و مسافرکشی بسته می شدواز چندین بلیمه تشکیل می شد عرض این نوع توتن 1/5متر تجاوز نمی کندوبیشتر کاربردآن جهت حمل نی بوده است وطایفه های (پودینه، سرگزی ،سارانی،بزی ........بیشتر از این نوع توتن با توجه به اینکه شغل اکثر این بزرگواران دامپروری می باشد استفاده می شد
به امید روزی که دوباره هامون احیای شود وشاهد آبادانی سیستان باشیم